DOĞAL BİYOMALZEMELER (Polisakkaritler)

POLİSAKKARİTLER

Genel formülü CnH2nOn seklinde olan polihidroksi aldehit ve polihidroksi ketonlara “Karbonhidratlar” denir. Bir karbonhidrat molekülü sadece bir tek aldehit veya keton grubundan oluşuyorsa buna “monosakkarit” denilmektedir. Polikarbonhidrat yapısında, mono ve disakkaritlerin glikozidik bağ ile oluşturdukları yapılara “polisakkarit” denilmektedir.

Örneğin, nişasta ve selüloz yüzlerce glikoz biriminden oluşmuş polisakkaritlerdir. Bütün karbonhidratlar kati bileşiklerdir. Polisakkaritler suda çözünmez ve tatları yoktur.

Nişasta

Bitkilerde bulunur ve enerji rezervuarını görür. Bitki hücrelerinde karbonhidratların depo seklidir. Çok sayıda glikozdan meydana gelir. Hayvan hücrelerinde bulunmaz. Suda çok az erir. Bağırsak epitelinden doğrudan doğruya kana geçemezler. Hayvanların çoğu sindirerek enerji hammaddesi olarak kullanılır.

Selüloz

Bitkilerde bulunur ve mekanik destek sağlar. Bitki hücrelerinde hücre çeperinin yapısını oluşturur. Selülozu oluşturan glikozlar birbirlerine ters bağlandıkları için memeli canlıların sindirim sistemlerinden salgılanan enzimlerle yapı taşlarına ayrılmazlar. Suda erimez.

Bağırsak epitelinden doğrudan kana geçemez. Geviş getiren memelilerde, bazı kuşlarda ve termitlerde (beyaz karıncalar) sindirilerek kullanılır. Ağaçların yapısının yaklaşık %50’si selülozdur.

Bitki hücre duvarlarının temel yapıtaşı olan selüloz yanık ve yara örtü materyali olarak kullanılmaktadır. Günümüzde diyaliz için kullanılan membranlarin çok büyük bir kısmı selüloz bazlıdır.

Glikojen

Hayvan, insan, mantar ve bakteri hücrelerinde bulunur. Hayvansal nişasta da denir. En fazla karaciğer ve kaslarda bulunur. Hayvanların en hızlı kullandığı yedek enerji deposudur. Suda çözünür.

Kitin

Böcekler tarafından sentezlenir. Uzun ve doğrusal yapıya sahip bir polisakkarittir. Yapısı selüloza çok benzer.

Genel olarak, yengeç, karides, midye gibi bazı  deniz kabuklularının, istiridye kabuğu, mürekkep balığı iskeleti gibi bazı deniz yumuşakçalarının sinek, çekirge örümcek gibi baz böceklerin kabuklarında bulunmaktadır. Kitin yara iyileştirmede kullanılan etkili bir materyaldir ve ameliyat ipliklerinde kullanılır.

Kitosan

Kitinin acil grubunun uzaklaştırılması ile elde edilen amorf yapıda bir poliaminosakkarit ve doğal olarak meydana gelebilen birkaç katyonik polielektrolitten biridir. Kitosan yanık iyileştirmede kullanilmaktadir. Doku mühendisliğinde çok fazla kullanım alanı vardır.

Aljinat ; Su yosunlarından elde edilir.

Desktran ; Bakteriler tarafından sentezlenir. Matris görevi görür. Glikoz birimlerinin hepsi düz zincirler halinde bağlanmışsa meydana gelen biyopolimere denir. Dekstran suda kolloidal bir şekilde çözünür. Şok tedavisinde kan plazması yerine kullanılabilir.

Glikozaminglikanlar; Bağ dokusunda bulunur. 3 önemli türü vardır. 1.Heparin: Kanla uyuşabilirliği arttırmada kullanılır.(antitrombojenik) 2.Chondrotin-6-sulphate: Yanık tedavisinde kullanılır. 3.Hyaluronik asit: dokuların genç ve diri kalmasını sağlayan, hücre yıkımını önleyen materyaldir. Özellikle kozmetik sanayinde kullanılır.